Łuszczyca stóp: jak ją rozpoznać i leczyć

Łuszczyca skóry stóp – co to jest?

Psoriasis, bo tak się nazywa łuszczyca po łacinie, występuje zwykle na podeszwach dłoni i stóp oraz na skórze pokrywającej większe stawy, tj. kolana, kostki, łokcie. Zmiany, jakie wywołuje, są też zwykle takie same na wszystkich zajętych częściach ciała. Ogniska łuszczycy są pokryte grubą warstwą łusek skórnych i często sprawiają ból.

Od podologa wymagana jest znajomość pochodzenia tej choroby, odróżniania jej od innych, często bardzo podobnych chorób skóry oraz umiejętność postępowania w celu złagodzenia objawów (bolesności) i przywrócenia – szczególnie paznokciom – estetycznego wyglądu.

Najtrudniejszym przypadkiem łuszczycy skóry stóp jest jej forma pęcherzykowata nazywana też łuszczycą krostkową (palmoplantare pustuloese psoriasis). Jest ona niestety bardzo często mylona z grzybicą skóry, wypryskiem potnicowym, nadmiernym rogowaceniem naskórka spowodowanym nadpotliwością, rogowaceniem na skutek infekcji brodawkowej, liszajem płaskim czy atopowym zapaleniem skóry.

Oznacza to, że rany na skórze stóp, wysypki, deformacje paznokci czy boleśnie zdeformowane stawy nie muszą być wywołane łuszczycą skórną lub jej odmianą stawową (psoriasis arthritis).

Łuszczyca paznokciowa

Łuszczycę paznokciową trudno ukryć. Czy przebywamy wśród współpracowników, czy w kręgu przyjaciół, dotknięte nią paznokcie są zawsze widoczne. Im bardziej zniekształcone, połamane, przebarwione, tym mocniej cierpią osoby nią dotknięte. Często widocznym zmianom towarzyszą bóle i ograniczenia ruchowe palców, a kiedy dotyczy to palców stóp, nawet chodzenie może się stać problematyczne.

Dla wielu osób dotkniętych tą chorobą codzienne życie staje się męczarnią: według niemieckich badań ok. 50% chorych na łuszczycę cierpi również na skutek zmian paznokciowych (w wypadku formy stawowej nawet 70%). W Niemczech daje to liczbę ok. 1 miliona, a ponieważ Polska ma o połowę mniejszą liczbę mieszkańców, możemy się spodziewać, że na łuszczycę paznokciową cierpi w Polsce mniej więcej 500 tysięcy osób.

Dlaczego potrzebna jest terapia podologiczna?

W wypadku zauważenia zmian na stopach najważniejsza jest jak najszybsza konsultacja i pomoc podologiczna. Jeśli zmiany postępują, pomoc dermatologa (chirurga, specjalisty od leczenia ran) będzie i tak niezbędna.

W praktyce podologicznej dużą rolę odgrywa estetyka paznokci zajętych przez łuszczycę, ponieważ jej forma stawowa może doprowadzić nawet do niemal całkowitej utraty płytki paznokciowej. W praktyce wygląda to w ten sposób, że zwiastunem łuszczycy stawowej są właśnie cięższe stany łuszczycy paznokciowej. W takich wypadkach nie można się zdać tylko na działania pielęgnacyjne. Im prędzej nastąpi wdrożenie terapii wewnętrznej, tym łatwiej jest zapobiec pogorszeniu stanu paznokci.

Forma krostkowa łuszczycy najgorzej wpływa na deformacyjne zmiany płytki paznokciowej.

Wczesne leczenie farmakologiczne wyhamowuje prawdopodobnie zbliżającą się formę stawową. Leczenie trwa długo, ale przy zastosowaniu niektórych biofarmaceutyków udaje sięwyleczyć nawet co drugiego pacjenta (w przypadku łuszczycy wrodzonej). Największym problemem w leczeniu łuszczycy paznokciowej okazuje się brak cierpliwości.

Według najnowszych badań ok. 70% chorych na łuszczycę stawową ma również problemy z paznokciami, ale pacjenci z łuszczycą skórną już tylko w 40–50%.

Jak odróżnić łuszczycę od grzybicy

Łuszczyca paznokciowa bez łuszczycy skórnej lub stawowej jest możliwa, ale zdarza się rzadko, bo jedynie w 5% przypadków. Zwykle więc dotyka również skóry.

Na paznokciach stóp najczęściej obserwujemy zmiany w formie dołków, plamki bielactwa oraz fenomen plamki olejowej.

Jako podolog często obserwuję zmiany łuszczycowe na paznokciach stóp i dłoni u dzieci. Najczęściej widoczne są wówczas również zwiastuny skórne tej choroby w postaci zaciemnienia i zagęszczenia bardzo delikatnego naskórka na stawach kostek, paliczków podstawnych i środkowych. Szacuje się, że łuszczyca paznokciowa występuje u 39% dzieci.

Diagnoza okazuje się niełatwa nawet dla lekarzy dermatologów, ponieważ różne formy łuszczycy paznokciowej bardzo często przypominają inne choroby paznokci wywoływane przez egzemy, grzybice czy nawet nowotwory.

Typowymi objawami łuszczycy paznokciowej są:

• paznokcie dziobate – mikroskopijne, kropkowate dołki w płytce paznokciowej, przypominające podziurkowanie, podziobanie
• fenomen kropli wosku – odwrotnie niż przy paznokciach dziobatych: mikroskopijne wybrzuszenia na płytce paznokciowej, jakby ktoś kapał woskiem z palącej się świeczki; (nazywany też sznurem koralików)
• plamka oleista – żółtawobrązowe przebarwienie paznokcia wyglądające tak, jakby umieszczono na nim kropelkę oleju
• bruzdy wzdłużne i poprzeczne – rozdwajanie płytki paznokciowej
• leukonychia – białe plamki na paznokciach
• kruchość, łamliwość – pod paznokciem zbierają się masy rogowaciejącego naskórka, które unoszą go, deformują, powodują jego łamliwość aż do całkowitego odczepienia się paznokcia od łożyska, a nawet całkowitego zniszczenia
• włośniczki odłamkowe – liniowe przebarwienia na końcówkach paznokci wywołane przenikaniem najmniejszych naczyń krwionośnych
• obrzęk skóry – bolesna i obrzękła skóra na wałach okołopaznokciowych

Do tego należy dodać wspomniane już wcześniej znaczne pogorszenie jakości życia, zwłaszcza u pacjentów, którzy z powodu wykonywanego zawodu utrzymują częste i intensywne kontakty z innymi ludźmi. Efektem są niejednokrotnie cierpienia spowodowane chorobami współistniejącymi, np. depresją.

Pielęgnacja paznokci łuszczycowych

Paznokcie dotknięte łuszczycą powinny być regularnie pielęgnowane, aby złagodzić jej skutki i poprawić ich estetykę.

• Skracanie paznokci – bardzo ważne dla tych, którzy dużo pracują dłońmi: paznokcie krótko obcięte lub opiłowane pilnikiem nie są narażone na zaczepianie, odwarstwianie, pękanie. Rękawiczki (jednorazowe) również chronią chore paznokcie.
• Kąpiele – zajęte łuszczycą paznokcie dłoni i stóp (a także skórę) najlepiej poddawać codziennym kąpielom w ciepłej wodzie z dodatkiem oliwy.
• Smarowanie kremem – nakładanie po kąpielach kremów lub maści natłuszczających
• Odpowiednio szerokie buty – są ważne, aby palce (paznokcie) nie były narażane na dodatkowe drażnienie przez zbyt ciasne, wąskie obuwie

Używanie lakieru hybrydowego jest przy łuszczycy zabronione. Ten rodzaj lakieru jest bardzo inwazyjny, zawiera wiele trucizn i może być zalążkiem grzybicy! Jedyne co można nakładać na paznokcie łuszczycowe w celu poprawy ich wyglądu to cienka warstwa akrylu przeciwgrzybiczego.

Źródła

Rolf Blaga: Nagel-Psoriasis – Was, wann wie helfen kann. In: PSO aktuell, 2:2013. S. 26-29.

Peter Altmeyer: Psoriasis der Nägel. In: Die Online-Enzyklopädie der Dermatologie, Venerologie, Allergologie und Umweltmedizin. www.enzyklopaedie-dermatologie.de/artikel?id=14686. (09.10.17)

Regine Gläser: Nagelpsoriasis. In: Psoriasis – auf einen Blick. E. Christopher (Hrsg.), Thieme 2003. S. 42.

Ingrid Moll (Hrsg.): Duale Reihe Dermatologie. Thieme, 2005, S. 465.

Wolfgang Raab: Nagelerkrankungen in der dermatologischen Praxis. Springer, 2012. S. 50.

Regine Gläser: Nagelpsoriasis. In: Psoriasis – auf einen Blick. E. Christopher (Hrsg.), Thieme 2003. S. 50.